Een vrijwel tijdloos boek dat tegelijkertijd zeer actueel is, dat is Het landschap, de mensen: Nederland 1850-1940 van Auke van der Woud. Want in de hele discussie over de toekomstige inrichting van Nederland speelt de landbouw een grote rol. De boerenprotesten van deze zomer draaien onder meer om de vraag: willen we nog door met de huidige intensieve, industriele landbouw in Nederland? Auke van der Woud laat uitgebreid zien hoe hier de basis voor is gelegd in de 19e eeuw door ontginning, ontwatering en intensivering. Een proces dat langzaam op gang kan, maar wat uiteindelijk zorgde voor de landbouw als grote voedselmachine voor Nederland en voor de export.
Van der Woud haalt veel directe bronnen aan, zoals tijdschriften en publicaties. Daarmee zie je stap voor stap hoe de elite met zachte dwang streeft naar een rationeler landschap. Hoe bijvoorbeeld uit onderzoek bleek dat Engels raaigras de hoogste aandeel eiwit had voor het vee, en dat andere soorten van minder waarde waren voor productie. Zo staat het boek bomvol weetjes en feitjes, die helpen om verbanden te zien.
Het was me al eens eerder opgevallen op de kaart dat het gebied direct ten noordenwesten van Oss erg dun bevolkt is. Op basis van een gelijkmatige spreiding van dorpen over een landschap zou je er een dorp, of tenminst een paar buurtschappen verwachten. Uit het verhaal van Van der Woud leerde ik dat voordat de Maas gekanaliseerd werd, overstromingen regelmatig voorkwamen. Om die overstromingen te regulieren, werd bij Grave de sluis regelmatig opengezet en stond daardoor het land ten noorden van Oss vaak onder water.
Dat is een van de honderden verhalen die met dit boek op hun plek vallen. De hoeveelheid informatie maakt wel dat het geen boek is om in één keer uit te lezen. Dit werd een hoofdstukje per avond.
Los van alle verhalen is het ook een overzichtswerk, dat naast bijvoorbeeld De Graanrepubliek van Frank Westerman en Hoe God verdween uit Jorwerd van Geert Mak een mooi totaaloverzicht geeft van de ontwikkeling van het landschap.